Türkiye’nin Dış Ticaret Verileri ve Girişimlerin Profili
Foreks, dış ticaret verileri ile iş kayıtları sisteminde yer alan girişimlerin ana faaliyet türü ve çalışan sayısı bilgilerini eşleştirerek, dış ticaret yapan girişimlerin özelliklerini detaylı bir şekilde analiz etmektedir. 2023 yılı itibarıyla, Türkiye’de toplamda 139 bin 349 girişim ihracat yaparken, 252 bin 908 girişim ithalat gerçekleştirmiştir. Yapılan eşleştirmede, ihracat ve ithalat yapan girişimlerin yaklaşık %100’üne ulaşılmıştır. Bu girişimler, toplam ihracatın ve ithalatın da yaklaşık %100’ünü gerçekleştirmiştir. İthalattaki girişim sayısındaki artış, özellikle Basitleştirilmiş Gümrük Beyannamesi sistemindeki girişim sayısı artışından kaynaklanmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan açıklamaya göre, toplam ihracatın %20,2’sini gerçekleştiren 1-9 kişi çalışan mikro ölçekli girişimler, toplam ihracat yapan girişimlerin %69,4’ünü oluşturmaktadır. İhracatta, 10-49 kişi çalıştıran küçük ölçekli girişimlerin payı %17,5, 50-249 kişi çalışan orta ölçekli girişimlerin payı %18,8, 250 ve üzeri çalışanı bulunan büyük ölçekli girişimlerin payı ise %43,4 olarak belirlenmiştir.
İhracat ve İthalatın Girişimlerin Çalışan Sayısına Göre Dağılımı
- İhracat:
- Mikro ölçekli girişimlerin payı: %20,2
- Küçük ölçekli girişimlerin payı: %17,5
- Orta ölçekli girişimlerin payı: %18,8
- Büyük ölçekli girişimlerin payı: %43,4
- İthalat:
- Mikro ölçekli girişimlerin payı: %12,9
- Küçük ölçekli girişimlerin payı: %13,1
- Orta ölçekli girişimlerin payı: %18,4
- Büyük ölçekli girişimlerin payı: %55,5
Toplam ithalat yapan büyük ölçekli girişimlerin sayısı ise %1,5 olarak belirlenmiştir. İhracatın yarısından fazlasını sanayi sektöründeki girişimler gerçekleştirmiştir. Girişimlerin ana faaliyet türüne göre yapılan analizlerde, sanayi sektörü ihracatın %56,0’ını, ithalatın ise %46,8’ini gerçekleştirmiştir. Ticaretin ana faaliyet alanı olan girişimlerin ihracattaki payı %39,4, ithalattaki payı ise %39,3 seviyesinde kalmıştır.
Sektörler Arası Dağılım
- Sanayi Sektörü:
- Büyük ölçekli girişimlerin ihracattaki payı: %67,3
- İthalatta büyük ölçekli girişimlerin payı: %78,1
- Ticaret Sektörü:
- İhracatta küçük ve orta ölçekli girişimlerin payı: %88,8
- İthalatta büyük ölçekli girişimlerin payı: %28,1
Sanayi sektöründeki girişimler, ihracatlarının %46,7’sini Avrupa Birliği (AB 27) ülkelerine gerçekleştirirken, %14,3’ünü Yakın ve Orta Doğu ülkelerine, %14,0’ını ise AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerine yapmıştır. AB 27 ülkelerine yapılan ihracatın %64,0’ı sanayi, %32,9’u ticaret, %3,1’i ise diğer sektörlerden gelmektedir. İthalat ise, sanayi sektöründen %32,7, diğer Asya ülkelerinden %25,9 ve AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinden %16,5 oranında gerçekleşmiştir.
İmalat Sanayi Ürünleri ve Dış Ticaretin Yoğunluğu
İmalat sanayi ürünleri ihracatının %57,8’ini sanayi sektöründeki girişimler, %37,9’unu ise ticaret alanındaki girişimler gerçekleştirmiştir. Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin yaptığı ihracatın %96,9’u imalat sanayi ürünleri, %1,6’sı tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri, %1,1’i ise madencilik ve taşocakçılığı ürünlerinden oluşmaktadır.
İhracatın %48,5’ini ilk 500 girişim gerçekleştirirken, ithalatın %64,8’ini de aynı gruptaki girişimler yapmaktadır. En çok ihracat yapan ilk 5 girişim, toplam ihracatın %8,1’ini, en çok ithalat yapan ilk 5 girişim ise ithalatın %14,1’ini gerçekleştirmiştir. Sanayi sektöründe en fazla ihracat yapan ilk 5 girişimin sanayi sektöründeki payı %14,1, ticaret sektöründe ise %10,3 olmuştur.
Dış Ticarette Ülke Yoğunluğu
Girişimlerin %70,7’si tek ülkeden ithalat yaparken, %49,5’i tek ülkeye ihracat gerçekleştirmektedir. İki ülkeye ihracat yapan girişimlerin oranı %14,4’tür. Yirmi ve daha fazla ülkeye ihracat yapan girişimlerin oranı ise %4,1 olup, bu girişimlerin ihracattaki payı %56,3’tür. İthalat açısından ise, yirmi ve daha fazla ülkeden ithalat yapan girişimlerin oranı %1,0 olarak belirlenmiş, bu girişimlerin ithalattaki payı %50,5 olmuştur.
Sonuç olarak, Türkiye’nin dış ticaret verileri, girişimlerin büyüklüklerine, faaliyet alanlarına ve uluslararası ticaret yapan ülkelere göre önemli bir çeşitlilik göstermektedir. Bu durum, Türkiye’nin ekonomik dinamikleri ve uluslararası pazardaki konumu hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
